ඉහළ ඡායාරූපය – අධික උෂ්ණත්වය පවතින විට ලැව් ගිනි හේතුවෙන් පීඩාවට පත් මධ්‍යධරණී රටවල් අතර තුර්කිය ද වේ
මෙතෙක් කාලයක් තුළ ලොව වාර්තා වූ උණුසුම්ම මාසය 2021 ජූලි මාසය බව (world’s hottest month ever recorded) ඇමරිකානු ෆෙඩරල් විද්‍යාත්මක හා නියාමන ආයතනය (US federal scientific and regulatory agency) විසින් නිකුත් කළ නවතම වාර්තාවක සදහන් වෙයි.
20 වන සියවසේ සාමාන්‍ය අගය වන සෙල්සියස් අංශක 15.8 (60.4F) ට වඩා වැඩි භූමි හා සාගර මතුපිට උෂ්ණත්වයක්, එනම් සෙල්සියස් අංශක 0.93 (1.68F) ඉහළ යාමක් පසුගිය ජූලි මාසයේ වාර්තා වූ බවයි එම වාර්තාව පවසන්නේ.
වසර 142 කට පෙර වාර්තා තැබීම ආරම්භ කළ දා සිට ඉහළම උෂ්ණත්වය එයයි. 2016 ජූලි මාසයේදී පිහිටුවන ලද මීට පෙර වාර්තාව 2019 සහ 2020 දී සමාන කරන ලදී. දිගු කාලීන දේශගුණික විපර්යාස හේතුවෙන් මෙය සිදු විය හැකි බව විද්වතුන් විශ්වාස කරති.
නිවේදනයක් නිකුත් කරමින් ජාතික සාගර හා වායුගෝලීය පරිපාලනය (National Oceanic and Atmospheric Administration -NOAA) කියා සිටියේ ජූලි මාසයේදී “වෙනස් කළ නොහැකි වෙනස” සැලකිලිමත් වීමට හේතුවක් බවයි.
NOAA හි පරිපාලක රික් ස්පින්රාඩ් නිවේදනයක් නිකුත් කරමින් කියා සිටියේ “මේ කාරණයේදී පළමු ස්ථානය ලැබීම නරකම තැනයි. මෙම නව වාර්තාව දේශගුණික විපර්යාස ගෝලීය වශයෙන් සකසා ඇති බාධාකාරී මාවතට එකතු කරයි.”
ගොඩබිම සහ සාගර මතුපිට උෂ්ණත්වය 2016 වාර්තාවට වඩා සෙල්සියස් අංශක 0.01කින් ඉහළ ය.
උතුරු අර්ධ ගෝලයේ, පෘථිවියේ මතුපිට උෂ්ණත්වය සාමාන්‍යයට වඩා “පෙර නොවූ විරූ” ලෙස සෙල්සියස් අංශක 1.54ට ළඟා වූ අතර එය 2012 දී පිහිටුවා තිබූ වාර්තාව ඉක්මවා ගියේය.
ජුලි මාසය ආසියාවේ වාර්තා වූ උණුසුම්ම මාසය මෙන්ම 2018 ජූලි මාසයෙන් පසු යුරෝපයේ උණුසුම්ම මාසය බව දත්ත වලින් පෙන්නුම් කෙරිණි.
NOAA ප්‍රකාශයේ ජූලි මාසයේදී සැලකිය යුතු දේශගුණික “විෂමතා” වල සිතියමක් ද ඇතුළත් වූ අතර එමඟින් නම් කරන ලද කුණාටු සංඛ්‍යාව සඳහා මේ වසරේ ගෝලීය නිවර්තන සුළි කුණාටු ක්‍රියාකාරකම් අසාමාන්‍ය ලෙස ඉහළ ගොස් ඇති බව සඳහන් කළේය.
මේ සතිය මුලදී එක්සත් ජාතීන්ගේ වාර්තාවක් සඳහන් කළේ, දේශගුණික විපර්යාසයන් පෘථිවිය මත “පෙර නොවූ විරූ” බලපෑමක් ඇති කරන අතර සමහර වෙනස්කම් “සියවස් ගණනාවක්, සහස්‍ර ගණනාවක් තිස්සේ ආපසු හැරවිය නොහැකි” ඒවා විය හැකි බවයි.
එක්සත් ජාතීන්ගේ මහලේකම් ඇන්ටෝනියෝ ගුටරෙස් පැවසුවේ මෙම සොයා ගැනීම් “මිනිසුන්ට රතු එළි දැල්වීමක්” බවයි.
“අපි මේ මොහොතේ සිටම කටයුතු කළහොත් දේශගුණික විපත් වළක්වා ගත හැකිය. නමුත් අද වාර්තාවෙන් පැහැදිලි වන පරිදි ප්‍රමාද වීමට කාලයක් නැත, නිදහසට කරුණු දැක්වීමට ඉඩක් නැත,” ඔහු පැවසීය.
වාර්තාවේ කතුවරුන් පවසන්නේ 1970 සිට පසුගිය වසර 2000 තුළ වෙනත් ඕනෑම වසර 50 ක කාලයකට වඩා ගෝලීය මතුපිට උෂ්ණත්වය වේගයෙන් ඉහළ ගොස් ඇති බවයි.
2021 ජූලි මාසයේදී අධික උණුසුම
- ආසියාවේ ඉතිහාසයේ උණුසුම්ම මාසය ලෙස පසුගිය ජූලි මාසය ඉතිහාස ගත විය.
- යුරෝපයේ දෙවන උණුසුම්ම මාසය ජූලි වූ අතර දකුණු යුරෝපයේ බොහෝ ප්‍රදේශ 40C (104F) ට වඩා වැඩි උෂ්ණත්වයක් කරා ළඟා විය.
- උතුරු ඇමරිකාවේ වාර්තාගත වැඩිම හයවන උෂ්ණත්වය පසුගිය ජූලි මාසය වාර්තා විය. ජුනි මස අවසානයේදී කැනඩාව එහි ඉහළම උෂ්ණත්වය වාර්තා කළ අතර බ්‍රිතාන්‍ය කොලොම්බියාවේ ලිටන් 46.6 සී (116 එෆ්) දක්වා ළඟා විය.
- ජූලි මාසය ඕස්ට්‍රේලියාවේ වාර්තා වූ සිව්වන සහ නවසීලන්තයේ හය වන උණුසුම්ම මාසය ද විය.
- අප්‍රිකාව එහි හත්වන උණුසුම්ම ජූලි මාසය අත්විඳ ඇත.
- දකුණු ඇමරිකාව සිය 10 වන උණුසුම්ම ජූලි මාසය වාර්තා කළේය.
බී.බී.සී ඇසුරිණි